36ko guda argitu nahian
Gatazkaren ia hirurehun bideo sarean eskuragarri ipini dituzte Kaliforniako Unibertsitateak eta The Packard Humanities Institute-k. Irudietako batzuk aurretik argitaratu gabeak dira3
BURGOSKO EPAIKETA: 50 urtemuga
50 urte dira jadanik, 1970.eko abenduak 3an hain zuzen, Burgosko Prozesua izendatua izan zen epaiketa hasi zela. Frankismoak nolabaiteko eskarmentu kriminal bat emantea nahi zion Euskal Herriko eta baita Estatutuko geztediari, zein 60ko hamarkadatik aurrera antolatzen hasi zen frankismoari aurre egiteko, ahal zituzten tresna guztiekin.
ETAko 16 militante jarri ziren bankilloan, baina epaiketaren ondoren bankilloan jarri zena, Europa eta mundu guztiaren aurrean, frankismoa bera izan zen, izugarrizkoa herri mobilizazioei esker. Frankismoaren gainbehera nagusiena hasi zen.
Zer egin torturatuen pairamenduaz?
Euskal Herriko Torturatuen Sarearen lagin bat dira Pikaza, Moreno, Urizar, Fresneda eta Loran. Lau hamarkadatan Hego Euskal Herriko lau lurraldeetan atxilotu eta torturatu zituzten milaka pertsonen ispilu.
Matxinatuak eta errepublikazaleak zerrenda berean nahastea beren beregi bilatutako ondorioak izaten ditu
Araba, Bizkai eta Gipuzkoarekin loturaren bat duten eta 1936ko gerran hil zirenen zerrenda bat du Gogora-k. Elkarte memorialista horrek salatu du faxistak eta errepublikanoak nahastuta daudela zerrenda berean. «Bidegabekeria» eta «akats larria» dela dio.
Torturatuak izan zirela onartu du nafar gobernuak
Bost aldiz atxilotua eta torturatua izan zen Alberto Goñik nabarmendu du erreparazioak modua ematen duela bizi osorako traumaren mina arintzeko. Ana Ollok barkamena eskatu die biktimei, erakundeek urte luzez bizkarra eman dietelako.
Torturatuak: egunekoa Euskal Herrian
‘Tortura politikoa ikuspegi feministatik’ izeneko hitzaldia ahots kolektiboz osatutako espazio eta denbora bihurtu dute Olatz Dañobeitiak eta Nekane Txapartegik, Tolosan.
Nafarroan ere!!
Martin Zabalza Bake eta Bizikidetzako zuzendari nagusiak aurkeztu du 2024ko txostena, Nafarroako Parlamentuko Memoria eta Bizikidetza batzordean. Ekitaldia egingo dute otsailaren 13an, Baluarten.
Ebazpen zaila
Hautsak harrotu ditu azaroaren 20an Erorien Monumentua eraldatzeko akordio politikoak. Sinatzaileek uste dute egungo blokeoa gainditzeko irtenbidea dela, eta talde memorialistek eraispenaren alde egitea nahi dute.
50 urte zain
Franco diktadorea hil zeneko 50. urtemugaren harira, Espainiako Gobernuak hainbat jardunbide egin nahi ditu, eta, besteak beste, «memoria demokratikoarentzat» esanguratsuak diren tokiak bereziki goretsiko ditu.
Beste urrats bat aurrera
Idoia Zabalzak adierazi du oroimen ekitaldiak sostengua eman diela: «Badakigu egiaren jabe garela». Goiak aurrerapausotzat jo du egia, justizia eta erreparazioa lortzeko bidean.
Eroriena eztabaida iturri
Diktadura goratzen duen eraikina eraistearen aldeko plataformakoek salatu dute euren bizkar hartu dela erabakia, eta legez kanpokoa dela. Nafarroako EH Bilduko militanteen %82,6k akordioa babestu dute.
Erabakia arduratsu bezain eztabaidagarri
EH Bilduk, PSNk eta Geroa Baik hitzartu dute akordioa. Sinbologia frankista duten arkitektura elementuak eraitsi nahi dituzte, kupula ezkutatu, eta memoria demokratikoaren zentro bat sortu, Maravillas Lamberto izena hartuko duena.
Egia mozorrotzen du Espainiar Estatuak
Guardia Zibilaren kaleko erakustaldiak «normalizazio demokratiko» gisa uler daitezen nahi du Espainiako Gobernuaren Ordezkaritzak. Memoria osoak salatu du ekintza horiek biktimak «umiliatzen eta birbiktimizatzen» dituztela.
Oroitza berreskuratzen
36ko gerraren ondoren Lezora lanera ekarri zituzten presoak oroitu nahi ditu Etxetxo elkarteak. Miguel Angel Barcenillak langile bortxatuen memoriaz aritu da. Iparragirre konzentrazio esparrua memoria gune gisa izendatu nahi dute.
Oroitzapenerako gunea
Egiari Zor, Aranzadi, Argituz eta Mikel Zabalza taldeek, Berridatzi elkarteak eta Lasa eta Zabalaren senideek proiektu bateratua plazaratu dute. Lasa eta Zabala torturatu zituzten lekua estatuaren «biktimen etxe» bilakatu nahi dute.
Giza eskubideei urraketarik ez, aldarrikatu du Memoria Osoak
Memoria Osoa plataformak deituta, estatu indarkeriaren zenbait biktima elkartu dira Gasteizen, giza eskubideen urraketak ikusarazteko eta biktimei ahotsa eta babesa emateko. Aitortza eta erreparazioa eskatu dute biktimentzat.
Bagenekiena baieztatu du Nafarroako gobernuak
Guardia Zibilak tiroz hil zuen Miguel Iturbide, 1967an; Felix Jimenezek eta Ibai Azkonak Espainiako Poliziaren torturak sufritu zituzten, Jimenezek 1978an eta Azkonak 2008an. Balorazio batzordeak 36 aitortza egin ditu oraingoz.
Roke Mendez eta Jose Luis Mondragon erreparazioaren zein 50 urtez
1974ko maiatzaren 20an hil zituen Espainiako Poliziak Roke Mendez eta Jose Luis Mondragon; orain, senideei baieztatu diete «exekuzio bat» izan zela. Albistea 50 urte geroago jaso izanak «zirrara kontrajarriak» eragin badizkie ere, beldurra garaitu dute. Asturiagako hilketaren biktimei egindako omenaldia, maiatzean. BIDASOKO HITZA
Elkarretaratzea laidoaren aurka
Memoria Osoa plataformak ostiral honetan egindako elkarretaratzean Gasteizko Terrorismoaren Biktimen Oroimen Zentroari hiriaren Urrezko Domina ematea arbuiatu dute. Astelehenean emango da saria eta «bizikidetza ereduaren aurkako erasoa» eta «iraingarria» da plataformaren ustez.
49 urte zain
Josu Mujika Aiestaranen sendiak argi du segada batean hil zutela. Ez dute ahazteko 1975eko uztailaren 30ean eta ondorenean bizi izandakoa.
Bizitza osoa Txikiren ondoan izan da
95 urterekin zendu da. Urtero haren semeari eta Otaegiri egindako omenaldietan hartzen zuen parte.
Kereila aurkeztu dute "El Lobo"ren aurka Josu Mujika Aiestaranen senideek
1975ean hil zuten, Madrilen. Gizateriaren aurkako delitu gisa aurkeztu dute, Memoria Demokratikoaren Legeak dioelako frankismoaren erregimenaren pean gertatutako krimenek ez dutela preskribatzen eta ezin zaiela amnistiarik eman.
Sorte on
Berriki, Nafarroako Gobernuak Poliziaren indarkeriaren biktima gisa aitortu du. 1978ko uztailaren 8an, German Rodriguezen alboan zen hura hil zutenean. «Bizitza aldatu zidan».
Emeki emeki agerarazten dute
Torturak pairatutako guztiei dei egin diete, «sarea ehuntzen eta zabaltzen» jarrai dezaten. Udazkenean batzarrak antolatuko dituzte herri eta eskualdeetan.
Nafarroan ere torturatu egin da
Mina erreparatzeko bidean haren dimentsio publikoa funtsezkoa dela aldarrikatu dute Metxe Gonzalez eta Mikel Soto Torturatuen Sareko kideek. UPN abstenitu egin da, eta udal gobernuak eta PSNk babestu dute sareak aurkeztutako mozioa.
Estatuak beren ardurak hartu behar dituzte
44 urte eman ditu anaiaren gorpuzkien bila, eta horregatik uste du desagertu behartuen kasuak «lazgarriagoak» direla. Bigarren indusketa egin ahal izateak lasaitasun apur bat eman dio.
Estatu espainiarrak oroimen ahula du
Meñikak uste du Espainiako Estatuari «gogoeta autokritikoa» egitea dagokiola izan duen ibilbideaz.
Non dago Jon?
Jon Anza azkenezkoz ikusi zutenetik 15 urte pasata, «begirada guztiak» estatuek publikoki adierazten ez duten horretan daudela dio Jon Anza Gogoan taldeko Jokin Etxebarria
Nafar emakumeak oroitzan
Oroitza historikoa berreraikitzen
Miguel Angel Barcenilla Lezoko Etxetxo memoria elkarteko kideak «Garaituak eta esklabotuak. Bortxazko lanak Lezon 1939-1942» lana egin du, «trabajadorien» memoria ahaztu ez dadin. Aldi berean, Oiartzungo Arkale mendian esklaboen barrakoi bat berreraiki du Kattin Txiki elkarteak.
Euskal Herrian torturatu egin da Diktadura ostean
Batzordeak 2022-2023ko ikasturteko txostena aurkeztu du Eusko Legebiltzarrean. 66 biktima aitortu dituzte; tartean dira 49 tortura kasu, eta Joxi Zabalaren eta Josu Mujikaren hilketak. Baliabide gehiago eskatu dituzte lanerako, eta orain arte izandako «zailtasun handiak» salatu.